Ποιον συγγραφέα ή ποιητή θα ήθελες να συναντήσεις;
Θα ήθελα να μπορούσα να συναντήσω τον Αφροαμερικανό συγγραφέα James Baldwin (1924-1987), έναν άνθρωπο της διανόησης και της δράσης. Που εκτός από το λογοτεχνικό του έργο με μυθιστορήματα και δοκίμια, αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, για τα ίσα δικαιώματα των μαύρων στις Η.Π.Α., αλλά και για όσες ομάδες ανθρώπων η καθεστηκυία τάξη τις ονομάζει περιθώριο. Μέσα από το έργο του περιέγραψε τη βαναυσότητα των αδικιών, την σκληρή καθημερινότητα των συνανθρώπων του και μέσα από τις δημόσιες παρεμβάσεις του πρότεινε λύσεις. Αν σήμερα ο Baldwin θεωρούταν ξεπερασμένος, θα σήμαινε αυτόματα ότι τα προβλήματα που έθετε πριν πενήντα και εξήντα χρόνια έχουν λυθεί. Όμως παραμένει πάντα επίκαιρος, όσο διατηρούνται και οξύνονται οι κοινωνικές ανισότητες και όλα τα συνεπακόλουθα αυτών.
Ανέφερε ένα απόσπασμα 1-4 σειρών από βιβλίο ή λεγόμενα του αγαπημένου σου ομότεχνου λογοτέχνη;
Θα γυρίσει. Όλοι ξαναγυρίζουμε Κέιτ. Πάντα πεθαίνουν αυτές οι προσωπικές μας, μικρές επαναστάσεις μας. Έρχεται μ’ έναν περίεργο τρόπο ο συμβιβασμός. Έχει δίκιο ο Φρανκ. Κάθε άνθρωπος έχει το άστρο του. Σπαταλάς όλη σου τη ζωή κυνηγώντας το, αλλά όταν μια φορά το χάσεις, το χάνεις για πάντα. (Άρθουρ Μίλερ, Ήταν όλοι τους παιδιά μου, μετάφραση: Λ. Δάνου, Εκδόσεις Γκόνη 1969)
Το είδος γραφής που υπηρετείς σε εκφράζει απόλυτα; Θα μπορούσες να πειραματιστείς γράφοντας κάτι διαφορετικό, κι αν ναι τι θα ήθελες να δοκιμάσεις;
Κατά κύριο λόγο ασχολούμαι με την πεζογραφία και πιο συγκεκριμένα με το μυθιστόρημα. Ωστόσο δεν είναι μονάχα αυτό το είδος, που γίνεται το μέσο της έκφρασής μου. Ξεκίνησα να γράφω ποίηση, ίσως όπως οι περισσότεροι κάπου εκεί, στην έξαρση της εφηβικής ηλικίας. Αργότερα άρχισα να γράφω πιο μεγάλα κείμενα, ωσότου, μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες, κατάφερα να ολοκληρώσω το πρώτο μου μυθιστόρημα. Εν τούτοις, συχνά, καταφεύγω και στην ποίηση, όταν αισθάνομαι την επιθυμία, όχι τόσο να εκφράσω ό,τι νιώθω, αλλά να δραπετεύσω από αυτό. Τελευταία ασχολήθηκα και με το θεατρικό λόγο, που πράγματι με συναρπάζει πάρα πολύ. Παρά τα περιορισμένα όρια του χώρου, του χρόνου, των χαρακτήρων που πρέπει να εξελιχθούν και να εξελίξουν ταυτόχρονα την πλοκή είναι μια διαδικασία απελευθέρωσης για μένα. Μ’ εκείνο το είδος που δεν τόλμησα να ασχοληθώ μέχρι τώρα είναι το παραμύθι. Παρότι κλωθογυρίζουν ιδέες στο μυαλό μου, δεν μπόρεσα ποτέ να τις εκφράσω όπως θα ήθελα και μάλλον όπως θα επιθυμούσαν να τις ακούσουν, μάλλον οι πιο ειλικρινείς και αυστηροί κριτές με το αλάνθαστο ένστικτο, που είναι τα παιδιά.
Ποια θεωρείς την πιο ξεχωριστή στιγμή στη λογοτεχνική σου διαδρομή ως τώρα;
Την αναγγελία της είδησης της έκδοσης του πρώτου μου μυθιστορήματος. Είναι εκείνη η στιγμή που ξαφνικά οι σκέψεις χρωματίζονται με εικόνες. Είναι η ανυπομονησία να δεις τυπωμένο το έργο σου, να το αγγίξεις, να το ξεφυλλίσεις, να μυρίσεις το χαρτί και το μελάνι και να δεις στο εξώφυλλο το όνομα σου και τον τίτλο. Σίγουρα και σε ανάλογες περιπτώσεις με τα υπόλοιπα βιβλία μου ένιωσα το ίδιο, αλλά η πρώτη φορά είναι που έχει αποτυπωθεί για πάντα ως μια ξεχωριστή στιγμή.
Ποια είναι η γνώμη σου για τους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς;
Είναι μόνο λίγα χρόνια που άρχισα να ασχολούμαι πιο ενεργά με τους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και να στέλνω δημιουργίες μου για να περάσουνε από κρίση. Όπως σε όλα τα γεγονότα και τα πράγματα στη ζωή μας σημασία έχει το γιατί και το ποιος. Γιατί κάποιος να θέλει να συμμετάσχει σ’ ένα λογοτεχνικό διαγωνισμό και ποιος θα είναι αυτός που θα τον κρίνει; Όποτε θεωρώ ότι υπάρχουν περιπτώσεις διαγωνισμών που αξίζει κανείς να δοκιμάσει, αφού πρώτα σκεφτεί τα παραπάνω. Προσωπικά ποτέ δε θεώρησα αποτυχία αν κάποιο δημιούργημά μου δε βραβεύτηκε ή δεν ένιωσα την απόλυτη επιτυχία αν τελικά βραβεύτηκε. Πρώτος μου στόχος είναι να φτάσει στα χέρια αξιόλογων ανθρώπων κάτι που έχω γράψει, που ίσως δε θα έφτανε ποτέ, αν δεν υπήρχε ο συγκεκριμένος διαγωνισμός.
Υπήρξε ποτέ στιγμή που θέλησες να παρατήσεις την ενασχόλησή σου με την συγγραφή; Αν ναι, γιατί;
Υπήρξαν στιγμές, ευτυχώς λίγες, που είτε είχα ιδέες, αλλά κάποιοι εξωτερικοί παράγοντες δε με ευνοούσαν να τις εκφράσω είτε είχα τη διάθεση να γράψω, αλλά δεν είχα τις ιδέες. Ακόμα και τότε όμως, σε πείσμα των συνθηκών, άνοιγα τον υπολογιστή και καθόμουν σα να ήμουν έτοιμος να γράψω κι ας μην έγραφα τίποτα. Δεν επέτρεψα την απραξία κάποιων στιγμών να με παρασύρει στην πλήρη παραίτηση. Το μοναδικό αντίδοτο που βρήκα και με ανανέωσε, ώστε να μην να τα παρατήσω, ήταν να καταφύγω στην ανάγνωση βιβλίων, που τελικά ήταν αυτά η αιτία όλα να αποκατασταθούν.
Γιατί γράφεις;
Επειδή η γραφή, για μένα, είναι ο πιο σύντομος δρόμος για την εκπλήρωση των ονείρων μου. Δημιουργώντας έναν κόσμο που δεν υπάρχει, πλάθοντας χαρακτήρες, καταφέρνω και ζω μαζί τους, που ακόμα κι αν έχω τη δυνατότητα να κινώ τα πράγματα όπως θέλω, στην πραγματικότητα τους παρακολουθώ κι εγώ και με πηγαίνουν μαζί τους. Έτσι λίγο λίγο κλέβοντας από τον καθένα ό,τι θα ήθελα να έχω το αποκτώ. Αν ο Σοπενχάουερ είχε δίκιο όταν έλεγε, ότι η επιθυμία δημιουργεί τον πόνο, μέσα από τη γραφή ξεδιαλύνω ποια είναι τα πραγματικά απαραίτητα να έχω για να νιώθω ευτυχής και πλήρης. Επειδή, όντως με τη συγγραφή νιώθω πληρότητα.
Τι είναι για εσένα οι αναγνώστες; Πελάτες, κριτές ή συμβουλάτορες;
Τους αναγνώστες τους αντικρίζω ως συνταξιδιώτες μου. Είναι σα να ετοιμάζω ένα ταξίδι κι εκείνοι διαλέγουν να το ακολουθήσουν. Σα να βαδίζουμε μαζί τις διαδρομές μέχρι να φτάσουμε στον τελικό προορισμό. Προσδοκώ οι διαδρομές μου να έχουν ένταση, κορύφωση, ανατροπή και στο τέλος του ταξιδιού, κλείνοντας την τελευταία σελίδα, να πούνε πως άξιζε ο κόπος γι’ αυτό το ταξίδι. Άλλωστε σκοπός μου, στα βιβλία μου, δεν είναι να τους δείξω τη δικιά μου σκέψη, αλλά να τους κάνω να αντικρίσουν, μέσα από τα γραπτά μου ό,τι έχουν εκείνοι μέσα τους.
Πιστεύεις πως οι περισσότεροι ομότεχνοί σου γράφουν από εσωτερική ανάγκη ή επιδιώκουν αποκλειστικά το χρήμα και την δόξα;
Επειδή δεν μπορώ να γνωρίζω για όλους, θα μιλήσω τουλάχιστον από την εμπειρία μου με όσους ομότεχνούς μου έχω συναναστραφεί. Θεωρώ απίθανο κάποιος που ξεκινά να γράφει, να σκέφτεται αρχικά το χρήμα ή τη δόξα και να δημιουργεί γι’ αυτούς τους λόγους. Δεν είναι όμως κατακριτέο, αν και στην πορεία έρθουν και τα χρήματα και η δόξα. Εκεί, έγκειται η σοφία και η ωριμότητα του συγγραφέα, ώστε να μην παρασυρθεί και χάσει εκείνη την πρώτη φλόγα, που τον έκανε να σταθεί μπροστά στο χαρτί και το γέμισε με λέξεις. Οι αναγνώστες είναι έξυπνοι και μπορούν να διακρίνουν, πότε ένας δημιουργός έχει γίνει απλά μια μηχανή παραγωγής βιβλίων και πότε το βιβλίο που παραδίδει είναι φτιαγμένο από σεβασμό και αλήθεια.
Ανέφερε τρεις χαρακτηρισμούς για τον εαυτό σου για τους οποίους είσαι υπερήφανος/η και άλλους τρεις για τους οποίους όχι.
Είμαι υπομονετικός στις δυσκολίες, ψύχραιμος σε στιγμές έντασης και καλός ακροατής στα προβλήματα των άλλων. Δεν είμαι περήφανος για την εσωστρέφειά μου, που κάποιες φορές υψώνει τείχη όταν θέλω να εκφράσω κάποιο δικό μου θέμα, ντροπαλός, σε ορισμένες περιπτώσεις και για τα πιο αυτονόητα και λιγάκι άτολμος να αρπάξω ευκαιρίες που παρουσιάζονται απρόσμενα.